In Nijmegen waren door het geallieerde bombardement 2000 woningen en 400 winkels verloren gegaan. Er moesten dus binnen afzienbare tijd veel woonhuizen herbouwd worden. Snelheid en niet te duur was de opdracht voor aannemers en architecten. Beton en prefabricage zorgden voor een nieuw concept in de bouw, en daarin was er weinig ruimte meer voor arbeidsintensieve ornamenten en versieringen. Toch wisten de architecten een eigen stijl te ontwikkelen, die kreeg een naam: de wederopbouwarchitectuur. We gaan hier de belangrijkste kenmerken daarvan laten zien.

Nijmegen Wederopbouw

Platte daken en overstek

De meeste nieuwbouw in de stad heeft platte daken. Door een uitstekende rand werd toch de aanwezigheid van een dak geaccentueerd.
Bovendien biedt een brede dakrand een droge wandeling als het regent.

Nijmegen Wederopbouw

Betonnen of stalen kozijnen en betonnen borstwering

Betonnen of stalen kozijnen lenen zich prima voor prefabricage, en dus massaproductie. Bovendien gaat het langer mee en vraagt minder onderhoud.
De ruimte tussen de ramen heet borstwering. Vaak van beton en soms met eenvoudige versieringen.

Nijmegen Wederopbouw

Balkonnen

De donkere oorlogsjaren met de spertijd en het gedwongen binnen zitten, gaf een behoefte aan licht, ruimte en buiten zijn.
Bij etage woningen werd gestreefd naar een balkon voor iedere woning.

Nijmegen Wederopbouw

Iconen

In Nijmegen staat een aantal panden uit de wederopbouwperiode die bovengemiddeld de aandacht trekken. Uit de vele tientallen
panden in de binnenstad hebben we een selectie gemaakt: : de iconen van de Nijmeegse Wederopbouw.

Het pand van Modehuis VOSS (nu Bakker Bart) uit 1949, de damesmodezaak van standing met haar overstekend dak en haar statige letters op de dakrand.
De Stadsschouwburg (1961) aan het Keizer Karelplein, de kroon op de wederopbouw van de binnenstad, lichtvoetig gedragen door pilotis van beton.
De Petrus Canisiuskerk (1960) met haar natuurstenen blokken en de Italiaans aandoende toren.
V&D (nu Jumbo) (1955) en de HEMA (1958) als uiterst moderne warenhuizen uit die tijd.
Het Carolus Theater aan Plein 1944 met haar 12 meter hoge hal en haar Amerikaans aandoend sterrenplafond in de bioscoopzaal.
Bioscoop Centrum (1958) in de Houtstraat met haar strakke betonnen gevel en de uitbundige neon reclame op de dakrand.
De oude bioscoop Luxor op de hoek van de Doddendaal en Bloemerstraat.
Het pand van modezaak Peek & Cloppenburg (nu H&M) aan de Burchtstraat uit 1951 met haar overstekende dak met sierlijke knik.
De winkelflat met woningen bij de bushalte aan Plein 1944, een van de eerste eerste verzamelgebouwen in Nederland uit 1950.
En een aantal winkelpanden die vanwege hun vormgeving zó ‘wederopbouwstijl’ zijn.

Nijmegen Wederopbouw

Verticale lijnen

De wederopbouwjaren kondigde een nieuwe tijd aan. Het idee van voorwaarts, groei, welvaart en werk voor allen ging de tijdgeest bepalen.
Het accent op verticale, omhooggerichte lijnen in de architectuur symboliseerde dit nieuwe elan.

Natuurlijk zijn ook horizontale lijnen waar te nemen, maar door kleur, materiaal en vorm bepalen verticale lijnen het aangezicht.

Nijmegen Wederopbouw

Versieringen

Ook al was er niet veel geld voor de aankleding van de gevels, toch brachten de architecten enige versiering aan via het metselwerk of middels  betonnen ornamenten. Vooral de panden voor chique winkels werden daarmee versierd.

Vanaf 1951 stimuleerde de overheid de versieringen van de gevels van overheidsgebouwen met de zogenoemde percentageregeling: 1,5% van de bouwsom ging naar kunstopdrachten voor rijksgebouwen en scholen. Ook andere opdrachtgevers voor fabrieken, bankgebouwen en warenhuizen kozen voor dit concept.
Daar het kunst voor de wanden van gebouwen betrof is het monumentale kunst gaan heten. Op de kunst pagina kunt u dit bekijken.

Nijmegen Wederopbouw

Film over de wederopbouwarchitectuur in Nijmegen

Film wederopbouwarchitectuur